Lacodaemon

Daha yaygin ismi ile Spartalilar:

Modern askerligin kurucusudurlar. Disiplin, kordinasyon ve sistem onlar icin savastaki en esasli etkendir. Kordine savas yerine, bireysel savas doktrinlerine sahip Cin, Japonya, Hindi Cini, Kore, Endonezya gibi ulkelerin askeri gecmisleri, kordine calismaya onem vermedikleri icin cok guclu degildir. 2. Dunya Savasi' nda Japon Imparatorlugu birlikleri, alisik olduklari cografyalarda bile Amerikan piyadesine karsi hic varlik gosterememisti. Pers Krali Xerxes I' in yanina siginan devrik Sparta krali Demeratus, Sparta askeri hakkinda kendisinden bilgi isteyen krala, Heredotus' in Tarihi kitabinda su sekilde cevap verir: Tek baslarina, her hangi bir askerden farksizdirlar, ancak toplandiklarinda kendilerinden iyisi yoktur.

Gercek anlamda savas doktrinini bulan Sparta askerleri, aslinda cok ilginc bir sekilde egitiliyordu. 14 yasina gelmis erkek cocugu, 25 yasinda tecrubeli bir askerin yanina veriliyor, bu iki erkek birbiri ile ask yasarken bir yandan da, tecrubeli asker, genc askeri egitiyordu. Biseksuellik herkesin yasadigi bir olguydu. Erkeklerin hepsi kislada oldugundan da, kadinlar da birbirleri ile iliski kuruyordu. Aslinda Sparta' da heteroseksuel iliskiler sadece uremek icin kullaniliyordu.

Egitim tamamlandiginda, Sparta ordusuna kabul esnasinda, kalkan verme toreni yapilir, ve eger anne yasiyorsa, kalkani cocuguna annesi verir ve su sozleri soylerdi: E TAN E EPI TAS. Ya bu kalkani getir, ya da olunu kalkanin uzerinde getirsinler.



Spartalilar kendilerini, bulunduklari bolge, Laconia' nin adi ile anarlardi: Lacodaemon. Kalkanlarindaki Lambda isareti, Lacodaemon kelimesinin bas harfinden gelir. Elen ahalisini iki ana gruba toplamak gerekirse, bunlar Dor Elenler (Spartalilar, Makedonyalilar, Corinthianlar) ve Miken yani Akha Elenlerdir (Argoslular, Atinalilar, Messenialilar). Dor Elenler, yasadiklari sehir degil bolge ile kendilerini anarlardi. Lacodaemon, Macedon bolge isimleridir. Ama Akha kokenli Elenler ise sehirleri ile anilirlardi.



Ilginctir ama Sparta iki kral ile yonetilirdi. Bu sistem sonradan Romalilar tarafindan edinildi, cumhuriyet doneminde her yil iki konsul secilir ve bu iki konsul devleti yonetirdi. Imparatorluk doneminde de, Lucius Verus-Marcus Aurelius gibi ikiz imparatorlar da gorebiliriz.

Greko Pers savaslarina kadar sadece nami yuruyen bu askeri gelenegin potansiyelini tam anlami ile goremiyoruz. Marathon Savasi (MO 490)' nda dini festivalleri olmasi sebebi ile Pers oncu kuvvetine karsi Atina' lilari yalniz birakmislardi. Atina Marathon' da galip gelince de, artik Spartalilar, Atinalilar' in diline dustuler.

Yalniz gayriciddi olunacak zaman yoktu, Marathon' da bir oncu kuvvet yollayan Darius I' in oglu Xerxes I, devasa bir ordu yolladi Elen ulkesine (MO 480). Corinth' te konsey toplandi, karar vermek gerekiyordu. Sparta krali Leonidas, diger Elen kavimleri ne yapar bilmem ama biz Spartalilar savasacagiz diyerek, Elen kara kuvvetleri komutanligini ustleniyordu. Elen deniz kuvvetleri komuutasi ise, Atinali Themistocles' e dusuyordu. Kral Leonidas hemen kararini verdi. Akamanis (Pers) ordusu, Thermopylae (Isi Kapilari)' nda karsilanacakti.

Pelepones yarimadasindaki Dor Elen yonetimleri, tehdidin sadece basta Atina olmak uzere Miken Elenleri' ni kapsadigindan bu savasa katilmakta gonulsuzdu. Sparta' da bir de dini festival donemi olunca, Spartalilar ikinci bir Akamanis taaruzunu kacirmak uzerelerdi. Konsey kararini verdi, festival bitince Thermopylae' ye yurunecekti. Leonidas ancak verdigi sozu ve daha da onemlisi tehdidin Pelepones' i de kapsadigini bildiginden, kendisine tabi 300 muhafiz birligi ile Thermopylae' ye yurudu. O esnada kafasindaki srateji, Persleri oyalayacak bir Vanguard olmakti. Kalan Spartalilar festival bitince geleceklerdi ve bu esnaya kadar Persler oyalanmaliydi.

Spartalilar' in yurudugunu duyan butun Elen camiasi, asker yolladi. Efsane sahaya iniyordu.

Yunan gucu su sekilde olusuyordu:

Spartan: 300
Mantinea: 500
Tegean: 500
Arcadia Orchomenos: 120
Diger Arcadia: 1,000
Corinth: 400
Floia: 200
Mycenaea: 80
Thespia: 700
Thebes: 400
Phocia ve Opuntan Locria: 1,000
Toplam: 5,200

Yunan ordusu, Pers suvarileri gecide ulasmadan, gecidi tutmayi basardi. Bu hata Persler' e ileride cok pahaliya malolacakti. Thermopylae' ye Yunan askeri gucunu analiz etmek icin yollanan Pers ajani, gorduklerini saskinlik icinde Xerxes' e iletmisti. Bir avuc Yunan askeri, 250.000 Akamanis askeri uzerlerine gelirken, hicbirsey yokmus gibi zeytinyaglarini surunup, kiliclarini bilemekle mesguldu.

Xerxes, Yunanlilara silahlarini birakirlarsa, hayatlarini bagislayacagini belirtti. Leonidas' in ise cevabi netti: Molon Labe, gelin de alin.



Yunan hattinin en onunde, Spartalilar bulunuyordu. Ilk iki gun, 300 Spartali bir elin parmaklarini gecmeyecek kayba karsilik, 20.000 Akamanis askerini (cogunlugu da elit Olumsuzler birligi) yoketmisti. Yalniz ucuncu gun, Persler geri cekilme planlari kurarken, bir dag koylusu, Ephialtes, Akamanis birliklerine, Thermopylae gecitlerinden daha baska ve gizli bir patika oldugunu soyleyip, bu patikadan Pers askerlerini gecirmeye basladi:



Cevirme harekatindan haberi olan Yunan birlikleri bir karar vermeliydi. Sparta, Tehspia ve Thebes askerleri disinda butun askerlere geri cekilme ve Atina' nin bosaltilmasina yardim emri verildi. Spartalilar, Thespialilar ve Thebesliler Persleri bu esnada oyalayacakti.

Once Leonidas dustu, ardindan butun Yunan ordusu ok yagmuruna tutuldu. Son teslim olun ve Leonidas' in cesedini verin cagrisina, biz bugun olecegiz ama Yunanistan yasayacak cevabini verdiler.


Bugun Thermopylae' de, Leonidas heykelinin altinda su dizeler yazilidir:
Go, tell the Spartans, stranger passing by
That here, obedient to their laws, we lie

Spartalilar' in bu direnisi Pers ordusunun moralini kirmakla beraber, Atina guclerine Salamis adasina geri cekilmek icin vakit kazandirdi. Persler, Atina' ya girdi. Artik Salamis' te hesaplasilacakti (MO 480).

Dunya da ilk defa deniz piyadeleri kullanimi bu savasta ortaya cikti. Fikir babasi Atinali devlet adami ve amiral Themistocles' ti. Yunan donanmasi, cok ama cok farkli bir doktrinle savasiyordu. Spartali Eurybiades' in komutasindaki deniz piyadeleri Pers gemilerinin cogunu, gemilere cikarak ele gecirmisti. Gemileri ele gecirilmemis Persler, kalan gemilerini ele gecirilmesin diyerek kendileri batiriyorlardi.

Salamis deniz muharebesinden sonra, Pers donanmasi eriyince, lojistikleri coktu ve Pers kuvvetlerinin buyuk bolumu Yunanistan' dan geri cekildi. Atina Pers isgalinden kurtarildi. Plataea da Spartali Pausanias' in komutasinda, son pers garnizonu dagitildi ve Persler elen yurdundan sonsuza dek kovulmustu.