Megas Alexandros Nasil Oldu da Iran' i Fethetmeyi Basardi?

Peter Green, tek bir cumle ile ozetliyor. Persler' in aksine, Philippos II (Megas Alexandros' un babasi) piyade sorununu cozmustu. Philippos II donemine kadar, Makedonya alt tabakada sayilan site devletlerdendi. Kaliteli atli birlikleri vardi fakat savasin defansif islerini gorecek piyadeleri yeterli degildi.

Thermopylae' de olumsuzlesen 300 Spartali bir cok Yunan devletine esin kaynagi olmustu. Bu devletlerden bir tanesi de Thebeslilerdi. Gorgidas' in MO 378 yilinda kurduklari birlige, Kutsal Grup adini verdiler. Birlik 150 cift sevgiliden kurulmustu (150 olgun, 150 ergenlik doneminde erkek), Plutarchus bu birlige sevenler ile sevilenlerin birligi der. Bu birlik ne kadar egitimli ve guclu oldugunu, Spartalilari Leuctra Muharebesi' nde yenerek gosterdi (MO 371). Spartalilar tarafindan gelistirilmis piyade doktrini liginde, artik Thebesliler liderdi.

Makedon prensi Philippos (Kral olunca Philippos II), Thebes' e askeri doktrin egitim icin yollanmisti. Her ne kadar Thebes' e yollanmasinin asil sebebi tahttan uzaklastirilmasi olsa da, bu egitim birakin Makedonya' yi, dunyanin kaderini degistirecekti. Philippos Thebes' de hoplite (klasik Yunan piyadesi) disiplinini ogrendi ve kafasinda yeni bir fikir ortaya cikti: Phalanx duzeni.

Phalanx duzeni piyadelerinin diger Yunan Hoplite' lerinden farki, tasidiklari 4.5 metrelik uzun mizraklardi (Sarissa). Bir konunun altini cizmekte fayda goruyorum, Phalanx, 16x16' lik duzende savasan 256 kisilik bir tabura verilen addir, tek bir piyadenin adi Phalanx degildir. Birbirlerine yakin dovusen askerler, sarissalari ile bir duvar oruyorlardi ve Roma Lejyonerleri' ne kadar, rakibi olmayan bir guc oldular.

Iste Darius III' un kaybettigi nokta bu olmustu. Sargatiali, Iskitli, Parthia' li, Bactria' li kaliteli suvarilerine karsin, asla disiplinli bir piyadesi olmadi. Bu da Pers defansindan gedikler yaratiyordu. Nitekim yaratilan bir gedik, Akamanis (Pers) Imparatorlugu' nu yokedecekti.

Philippos II, oglu Alexandros III' ten kanaatimce cok daha buyuk bir taktisyendi, muharebe meydaninda esi benzeri yoktu. Ustelik egitim doktrininde gercekten icadi olan Phalanx duzeni bir cigir acmisti. Savas duzenleri, sol kanatta Parmenio, sag kanatta Alexandros ve gobekte Philippos II' nin komutasinda uc bolumden olusuyordu. Bu duzen Philippos oldukten sonra, orta bolumun kanat komutanlarinca paylasimi ile devam etti. Sistemi birtek Atina-Thebes alyansina karsi yapilan Chaeronea Muharebesi (MO 338)' nde degistirdiler. Philippos, Thebes gunlerinden hatirladigi, dusman sag kanadini tutan Kutsal Birlik' in karsisina oglu Alexandros' u koyabilmek icin Alexandros' un komutasini sola kaydirdi. Parmenio da sag kanadi tuttu.

Iste bu disiplin, MO 334-331' e giden surecte, Granicus' tan baslayip, Babylon' da biten Akamanis konvansiyonel gucunun imhasini sagladi. Darius III buyuk bir taktisyendi, her ne kadar Granicus Muharebesi (MO 334)' nden once, cok buyuk bir hata ederek komutani Rodoslu Memnon' un yokedilmis kaynaklar politikasi (Scorched Earth Policy)' ni dinlemeyip Anadolu tarlalarini imha etmediyse de, iyi de bir stratejisyen sayilirdi. Memnon ve Sparta krali Agis ile beraber Makedonyalilar' i sirtlarindan defalarca vurmayi basardilar. Butun muharebe sahalarini, Darius II' un kurnaz manevralari belirliyordu, ozellikle Issus Muharebesi (MO 333)' ni.

Ancak Darius' un etkin suvari saldirilari, Makedon Phalanx gucu tarafindan puskurtulebilirken, Makedon suvari hucumlarini Issus (MO 333) ve Guagamela (MO 331)' da durdurabilecek bir guc yoktu. Granicus ve Issus' ta dovusen Yunan parali birliklerini saymazsak, Akamanis ordusu, hemen hemen Alexandros' un Yunan ordusuna kayda deger bir zarar bile verememisti. Iste bu korunmayi, Phalanx sagladi. Makedonyalilar hakkinda bilinmeyenler isimli makalemde yazdigim gibi, Guagamela' da Yunan ordusunun yaptigi ekolon, Pers hattinda gedik acti ve bu gedikten saldiran Yunan atlilari Pers ordusunun belini kirdi. Bu da Akamanis Imparatorlugu' nun sonuydu.

Napeleon Bonaparte, Marlborough, Mustafa Kemal Ataturk, daima once defans yaparak dusmani durdurma, dusman gucunu kontrol altina alma ve balyozu kisa surede indirerek muharebede nihai sonucu elde etmeyi amaclayan komutanlardi. Defansı en iyi, disiplinli piyade yapar. Muharebede gerekli olan ustun taktiklerin uygulanabilmesi icin de askerin ve özellikle piyadenin egitimli ve celik gibi sinirlere sahip olmasi gerekir. Silahlar ne kadar ustun olursa olsun, savaslar silahla degil, taktiklerle, egitim doktrini ile, kordine calismayla kazanilir.

Mehmet Kale