Watch On The Rhine

Ren Nobeti (Watch on the Rhine) stratejisi, 16 Aralik 1944' te gerceklesen Ardennes Muharebesi icin Almanlar tarafindan izle ve bekle stratejisi olarak gelistirildi. Muttefiklerin ilerleyislerini, Ren Nehri' nin Kuzeydogu kiyisindan takip eden Almanlar, muttefiklerin hic ummadigi bir anda taarruz etmis, ancak bu taarruzda basarili olamamisti.

Aslinda Ren Nobeti stratejisi, Grousset gibi yazarlarin da belirttigi gibi, tarihte bircok guc tarafindan uygulanmistir.



Ulkelerin sinirlarini genellikle, nehirler, yuksek siradaglar, denizler gibi dogal etkenler belirler. Avrupa Haritasini inceledigimizde, Avrupa' nin kuzeyi ile guneyini, bicak gibi iki nehrin ayrdigini goruruz: Ren ve Tuna Nehirleri. Roma Imparatorlugu haritasina baktigimizda, gorecegiz ki, Roma' nin kuzey siniri Ren ve Tuna nehirleri ile cizilmisti. Sartlar olustugunda da Ren ve Tuna nehirleri otesinde basarili (Traianus' un Dacia Seferi gibi) veya basarisiz (Varus' un Teutoburger Wald muharebesi gibi) harekatlar duzenlenmistir. MS 9 yilinda cereyan eden Teutoburger Muharebesi' nden sonra, Augustus Caesar, Ren Nehri' nin batisinda defansif bir strateji belirlemistir. Ren nehri, Tuna Nehri ikle beraber Cermen-Roma siniri olmustur. Ayrica Tuna Nehri, Ilber Ortayli' nin 3. Roma Imparatorlugu olarak adlandirdigi Osmanli Imparatorlugu' nun da defansa gectigi donemde (MS 1683-1699 2. Viyana Bozgunu ve sonrasinda Macaristan' in ve Guney Avusturya' nin kaybedilisi), imparatorlugun kuzey sinirini olusturmustur.

Firat Nehri' nin de, Zagaros Daglari' ndan once dogal Roma-Iran siniri oldugunu da belirtebiliriz. Mezopotamya, Parth ve Sasani hanedanlari kontrolu altinda iken, Firat Roma-Iran siniri idi. Bu sinir kisa bir donem, Traianus' un Mezopotamya' yi fethetmesi ile Dicle Nehri olduysa da, genelde Firat Nehriydi. Araplar' in Iran' i fethinin ardindan, Islam Dunyasi' nin Turkler' in hakimiyetine girmesiyle Roma tahti Osmanlilar' in, Pers tahti da Timurlu, Sasani, Afsarli gibi Turk hanedanlarinin eline gecmisti. Bu donemin en sonunda da Kasr-i Sirin ile beraber Roma Turkleri ile Iran Turkleri' nin siniri Zagaros daglari olmustu.

Tehditlerin nehir otesinde onlenmesi, sadece Romalilarin uyguladigi bir strateji degildi. Bu stratejiyi binlerce yil boyunca Iran' da hakim olan Irani, Elenik ve Arap imparatorluklari da once Irani, 6. yuzyil sonrasinda da Turki gocebelere karsi Maveraunnehir havzasinda uygulamisti.

Akamanis Imparatorlugu ve Alexandros' un Yunan Imparatorlugu MS 3. yuzyila kadar Seyhun Nehri' nde Irani gocebeleri yani Sakalari durdurmaya calismisti. MS 6. yuzyilda, Maveraunnehir' in Gok Turk kontrolune gecmesi ile beraber, artik Ceyhun Nehri' nde Sasaniler, Gok Turkler' e karsi bir defansif durus sergilemisti. MS 8. yuzyilda, Turkler' den Maveraunnehir' i koruma gorevi Araplar' a dusecekti ve Ren Nobeti, Seyhun Nehri' nde tutulacakti. MS 9. ve 10. yuzyillarda Maveraunnehir' de Turklere karsi son Ren Nobeti Irani Samani Emirligi tarafindan Seyhun Nehri' nde tutulacakti.

MS. 999' da Samani Emirligi, Karahanlilar tarafindan yikilinca, Ceyhun Nehri' nde sinirdas olan iki Turk devleti' nden daha yerlesik olan Gazne Sultanligi, Ceyhun' da Karahanlilar' a karsi Ren Nobeti tuttu.

Nehirler' de yapilan defans 20. yuzyila kadar etkinligini korudu. 2. Dunya Savasi' nda, 1944 sonlarinda ilerleyen Muttefikler' in, ilk asamada en onemli hedefi Ren Nehri' ne kadar butun koprulerin tutulmasiydi. Keza ayni sekilde, bekleyip, durdurup, uygun sartlarda karsi saldiri hazirligi yapan Alman kurmaylar da Ren uzerindeki kopruleri, Almanya' nin savunmasi icin bir avantaj saglayacak olmasina ragmen yikmaya yeltenmedi.

Devletler ne kadar guclenirse guclensin, bir savunma stratejisi belirlemek zorundadir. Bu bazen Augustus' un Ren Nobeti olacaktir, bazen de Hadrianus' un Buyuk Britanya' daki duvari. Bazen Araplar, zengin Maveraunnehir sehirlerini Turki gocebelerin yagmalarindan korumak icin Seyhun Nehri' nde nobet tutacaktir. Zaman degistikce, muharebelerde kullanilan stratejiler ve taktikler degisecektir. Onemli olan hakimiyet limitini iyi saptamak, ve hakimiyeti korumak icin dogru stratejik analizi yapabilmektir. Augustus, cikan zorluklara direnip Ren' i asip Germania' ya girebilirdi. Araplar, Seyhun' u asip, Turk steplerine yurumeye cesaret edebilirdi. Ancak bu kararlarin sonu Romalilar icin de Araplar icin de husran olurdu. Zorlasan lojistik imkanlar, dusman yokolmadigi muddetce buyuk bir sorundur. Prus stratejist Clausewitz' in belirttigi gibi, zaman savunanin leyhine, saldiranin aleyhine calisir. Anlamsiz ve yipratici seferler, bugune kadar buyuk guclerin zayiflama sebeplerinin basinda gelir.

Son soz: Dusman yokedilemiyorsa, uygun bir sinir cizilerek hakimiyet altindaki bolge korunmaya alinmalidir. Cografi olusumlar da bu sinirlar icin en guzel enstrumanlardir. Augustus Caesar gibi gelecegi gormek, devletlerin omurlerini arttiracaktir.

Mehmet Kale